Rozwijanie twórczości plastycznej dzieci

w wieku przedszkolnym.

 

 

„Jeśli ma się rozwijać wyobraźnia dziecka, trzeba jej dać czymś się karmić.”

M. Mead

 

               Wychowanie plastyczne jest jedną z form wychowania estetycznego, które wiąże się z pierwszym tworzeniem i pierwszym przeżywaniem sztuki, a także z zaspokojeniem potrzeby estetycznej u dzieci. Wychowanie plastyczne w przedszkolu odgrywa szczególną rolę, gdyż rozwija i wzbogaca możliwości artystyczne dziecka. Właściwie wybrana technika ma ogromny wpływ na zainteresowania pracą plastyczną, pobudza do twórczego działania i do ekspresji. Ponieważ dzieci często mają problemy z werbalnym wyrażaniem swoich uczuć, dlatego rozwijanie ekspresji plastycznej, przy pomocy różnorodnych czynników inspirujących, może mieć bardzo pozytywny wpływ na psychikę dziecka, uwalniając je od nagromadzonych, niewyrażonych emocji.   Poprzez rysunek dziecko wypowiada swój stan "wewnętrzny", to co odebrało wszystkimi zmysłami. Aktywność plastyczna rozwija również poczucie estetyki, zwłaszcza wtedy, gdy pozwolimy korzystać dzieciom z różnorodnych materiałów, tworzyw, środków wyrazu: wycinanek, plasteliny, gliny, farb, kredek, flamastrów, kartonów, resztek tkanin itd. W ten sposób rozwijają one swoją wyobraźnię twórczą, ale również odtwórczą, jeżeli ich zadaniem jest przerysowanie jakiegoś przedmiotu czy postaci. Rozwijają się także takie funkcje poznawcze, jak uwaga, pamięć i myślenie konkretno-obrazowe. Dzieci bardzo chętnie wytwarzają różnorodne prace plastyczne, w trakcie ich powstawania zmieniają rzeczywistość obiektywną na subiektywną, wykorzystując do tego celu całą posiadaną wiedzę o otaczającym świecie. Dziecko rozwija się indywidualnie we właściwym dla siebie tempie, jednak można doszukać się wielu wspólnych właściwości, co do faz rozwoju twórczości plastycznej.

 

Etapy rysunku dziecięcego:

 

I. Stadium bazgrot. Trwa ono od około 2 do 4 lat. Dzieli się na trzy etapy:

 

1. Stadium bazgroty bezładnej – zaczyna się od około 18 miesiąca życia. Dziecko nie interesuje odtwarzanie otoczenia, tylko ruchy, jakie wykonuje podczas rysowania. Maluch chwyta kredkę całą rączką, rysuje bardzo zamaszyście, wykracza poza kartkę. Ważne jest, by uczyć dzieci, aby patrzyły na swoje ruchy, aby śledziły, jak rysują.

2. Bazgranie kontrolowane – następuje po około 6 miesiącach od rozpoczęcia bazgrot. Dziecko zauważa związek między ruchem, jaki wykonuje a tym, jaki podczas tej czynności powstaje znak na papierze. Uważa, aby nie wykroczyć poza kartkę. Zaczyna kontrolować swoje ruchy. Próbuje trzymać kredkę na różne sposoby, jednak najczęściej dopiero około 3 roku życia maluszek będzie potrafił chwycić ją prawidłowo. Rysunki stają się kolorowe, kontrastowe, ale barwa odgrywa podrzędną rolę.

3. Nazywanie bazgrot – zaczyna się mniej więcej w wieku 3,5 lat. Jest to o tyle ważny etap, że pokazuje, iż zmienił się sposób myślenia dziecka. Maluszek już wie, co chce narysować, opowiada o tym. Nazywa to, co już narysował, choć tak naprawdę jeszcze nie można tego rozpoznać na rysunku. Dziecko zaczyna wybierać sobie różne barwy.

 

II. Stadium przedschematyczne – na tym etapie są już najczęściej dzieci w wieku od 4 do 7 lat.

Występuje tu tzw. egocentryzm dziecięcy, tzn., że wizerunek dziecka jest większy niż inne elementy na rysunku. Można też zauważyć słaby związek pomiędzy wybraną przez dziecko barwą dla jakiegoś przedmiotu, a jego oryginalnym kolorem. Na rysunku 4-latka można już rozpoznać kształty, 5-latek stara się narysować postać człowieka. Na początku są to tzw. „głowonogi” (koło – to głowa, a 2 pionowe kreski – to nogi). Z czasem dziecko wzbogaca ten schemat. Rysunki dziecka 6-letniego mają już konkretną tematykę.

 

III. Stadium schematu – zaczyna się około 7-go, a kończy w 9-tym roku życia. Dziecko eksperymentuje i opracowuje własne schematy przedmiotów. Nieustannie je udoskonala, wzbogaca o liczne szczegóły, co zbliża je do naturalnego wyglądu. Dziecko uświadamia sobie związek między barwą narysowanego przedmiotu a jego rzeczywistym kolorem. Posługuje się konturem, ale może też pokolorować elementy obrazka. Używa symbolu – linii podstawy.

Warunkiem rozwijania zainteresowań i zamiłowań plastycznych dzieci jest wyposażenie ich w podstawowe umiejętności plastyczne, a w szczególności:

 

·        rysowanie kredkami: świecowymi, ołówkowymi, pastelami, flamastrami, kreda, świecą, pędzlem i patykiem, którym można żłobić znaki w farbie klejowej pokrywającej płaszczyznę;

·        stemplowanie na papierze, płótnie, szkle;

·        malowanie farbami wodnymi: plakatowymi, klejowymi, akwarelą;

·         modelowanie rzeźby pełnej i płaskorzeźby;

·        wycinanka z papieru i tkanin ;

·        konstruowanie z tworzywa przyrodniczego i materiałów przemysłowych.

 

Wymienione techniki plastyczne odgrywają ważną rolę w odkrywaniu i rozwijaniu indywidualnych uzdolnień artystycznych dziecka, uwzględniając przy tym ich osobiste zainteresowania. Również poprzez dostarczanie dziecku akcesoriów, materiałów, narzędzi i środków oraz wskazywanie na różne możliwości ich wykorzystania rozwijamy u dziecka pomysłowość i wyobraźnię. Dziecko eksperymentuje, potrafi działać, doświadczać, badać. Szczególnie wyobraźnia pozwala na tworzenie wizji świata fikcji i marzeń. Dostarczając dziecku tak różnorodny materiał plastyczny warto pamiętać, że barwy najbardziej pasjonują dzieci, są bowiem czynnikiem, który pozwala ujawniać nastrój emocjonalny i ekspresję przeżywanych treści. Kolorystyka jest podstawową cechą decydującą o uroku i oryginalności wytworów tego okresu. W dziecięcych pracach przedszkolaków można dostrzec zestawy spokojne, stonowane lub ostre i kontrastowe, zgaszone lub wesołe, ciepłe lub zimne. Dominują tu kolory zasadnicze: czerwienie, żółcienie i błękity, a także zielenie i czernie.

Jak wynika z powyższych informacji twórczość plastyczna ma ogromne znaczenie w rozwoju dziecka podsumujmy je w kilku punktach.

 

Poprzez udział w zajęciach plastycznych dziecko:

·        nabiera poczucia bezpieczeństwa, poznaje skuteczne sposoby radzenia sobie ze stresem, uwalniania i odreagowuje negatywne emocje;

·        buduje poczucie sprawstwa, nabiera pewności siebie, doświadcza akceptacji, a przekraczając swoje wewnętrzne bariery psychiczne staje się w pełni wartościowym i szczęśliwym człowiekiem;

·        nabiera przekonania, iż w przyszłości poradzi sobie z napotkanymi przeszkodami, a jeśli będzie to konieczne poprosi o pomoc inne osoby;

·        tworzy własny, niebanalny świat przeżyć, w którym rozpoznaje, rozróżnia i nazywa swoje niewykorzystane, potencjalne możliwości i umiejętności;

·        stopniowo przełamuje bariery blokujące aktywność poprzez przenoszenie uwagi i emocji z obserwacji i oceny siebie, w kierunku działania i wykorzystania zadań dających poczucie sukcesu;

·        doświadcza siebie samego w różnych sytuacjach;

·        uaktywnia sferę komunikacji werbalnej i niewerbalnej, otwarcie wyraża swoje sądy i opinie;

·        doskonali sprawność manualną przydatną w nauce pisania.

 

    Podstawowym celem edukacji plastycznej jest z jednej strony uwrażliwianie dziecka na różne zjawiska wizualne, jak światło, barwa, kształt, proporcje, kompozycja i jej związek z konstrukcją oraz funkcją przedmiotu. Z drugiej zaś strony, to kształcenie zdolności emocjonalnego przeżywania różnych wartości plastycznych, eksperymentowanie materiałem i narzędziem oraz swobodne wyrażanie przeżyć i doświadczeń w twórczości plastycznej.

   W trakcie działania należy pozwolić dziecku na swobodne skojarzenia, własne odczucia, które z naszą pomocą poprowadzą je do budowania obrazu siebie i świata. Stopniowo, w trakcie wielorakich twórczych doświadczeń należy przedstawiać dziecku obiektywne - istniejące poza jego dziecięcym światem zależności, reakcje, cechy i wartości. Tworzenie jest realizacją własnej doskonałości, poczucia, że jest się w stanie wszystkiego dokonać.
     Tworzenie daje dziecku radość, poczucie ważności, siły sprawczej, przez co staje się zdolne do rozwoju. Aby nie zaprzepaścić tego i wspólnie z dziećmi czerpać radość z rysowania, malowania, czy tworzenia należy naturalną u dziecka skłonność do ekspresji plastycznej stale rozwijać i pogłębiać. Czynić to można zarówno przez dostarczanie mu nowych środków wyrazu plastycznego jak i ugruntowanie umiejętności i wiedzy na ten temat.
     Dzieci są kreatywne z natury, dlatego tę wspaniałą zdolność należy w nich pielęgnować i rozwijać.

 Rysunek jest obok mowy, jedną z pierwszych form ekspresji dziecka, jest prostym i bezpośrednim środkiem, jakim dziecko może określić swoje istnienie na świecie, swój własny świat, samo siebie. Pozwólmy zatem dziecku tworzyć, poznawać, doświadczać różnych technik plastycznych, a na pewno zaowocuje to w ich przyszłym życiu.

 

 

Opracowała: Magdalena Szachowska